Herinrichting Historische afdeling

Fortes creantur fortibus. Zo luidt de wapenspreuk van Gorinchem. Het betekent: ‘Sterken brengen sterken voort.’ Een passende spreuk. Sinds het ontstaan van de stad zijn verhalen over oorlog en strijd met het water wijdverspreid, maar uiteindelijk zijn het de strijdvaardigheid, bedrijvigheid en veerkracht van de inwoners die de stad gevormd en bewaard hebben voor toekomstige generaties. Van rijke bestuurders tot de koopman op de hoek van de straat. Allemaal lieten zij hun sporen achter.

In de nieuwe historische presentatie van het Gorcums Museum vormen de wapenspreuk en de lokale geschiedenis het vertrekpunt, waarmee via contrastrijke verhalen een unieke blik geboden wordt op (inter)nationale historische ontwikkelingen. Sleutelobjecten uit de collectie worden tot symbool gemaakt voor grotere onderwerpen. Deze objecten zijn onmisbaar binnen de Gorcumse collectie vanwege hun verhaal, herkomst of (kunst)historische waarde. Het zijn symbolen van een verhaal dat alleen wij kunnen vertellen.

Van de Middeleeuwen tot nu
Het verhaal van de Gorcumse Gezichten start rond het jaar 1000, wanneer Gorinchem ontstaat als nederzetting van boeren en vissers tussen de rivieren. Zo’n 250 jaar later wordt het de hoofdplaats van het Land van Arkel. Na de Arkelse Oorlogen (1401-1412) wordt Gorinchem onderdeel van Holland, met als gevolg een periode van grote bloei. Gorinchem groeit in de eeuwen die volgen uit tot een strategisch gelegen knooppunt.

De strategische ligging van Gorinchem vertaalt zich in de geschiedenis naar zowel voorspoed als strijd. Deze tweestrijd komt terug in de verhalen die op zaal worden gepresenteerd. Langs een chronologische tijdlijn komen de belangrijkste ontwikkelingen aan bod. Wij geven daarbij feitelijke informatie, en illustreren ons verhaal met objecten uit de collectie.

Van grote namen tot straatfiguren, uiteenlopende personen komen in Gorcumse Gezichten aan bod. Want hoewel de gepresenteerde historische gebeurtenissen stuk voor stuk van belang zijn geweest voor de ontwikkeling van de stad, hadden zij ook hun invloed op het dagelijks leven van de inwoners.

In chronologische volgorde komen in Gorcumse Gezichten de volgende persoonsverhalen als representatie voor het tijdsbeeld aan bod:

• De familie van Arkel
• Nicolaas Pieck – De Martelaren van Gorcum
• Hilleke de Roy – Het leven in een burgerweeshuis
• Paulus Wirtz – Veldmaarschalk ten tijde van het Rampjaar 1672
• Abraham van Hoey – Machtige families in de 18e eeuw
• Napoleon Bonaparte – Het beleg van Gorinchem
• Jan de Rijmer – De stadskinderen van Gorinchem
• Cornelia en Frans Kehrer-Stuart – Opkomst van het feminisme
• Hans de Haan – Joods Gorinchem in de Tweede Wereldoorlog

Wij vertellen het verhaal van Gorinchem verspreid over de eerste etage, vanuit twee invalshoeken:

• Gorcumse Gezichten: historische verhalen worden verteld over of door historische personen uit de regio, geïllustreerd met relevante objecten. Zij hebben Gorinchem gemaakt tot de stad die het vandaag de dag is. Dit kan één persoon zijn, een familie of een groep inwoners;

• Gorcumse Goederen: een greep uit al het moois wat Gorinchem door de eeuwen heen heeft voortgebracht en wat zich een weg naar ons depot heeft weten te banen. In deze zalen maak je kennis met de uiteenlopende deelcollecties van het museum en krijg je ook een kijkje achter de schermen.

Door binnen Gorcumse Gezichten te werken met persoonsverhalen als uitgangspunt, gebruiken we het subjectieve karakter van geschiedschrijving in ons voordeel. We beweren géén onveranderlijke, statische geschiedenis te presenteren. Geschiedenis wordt namelijk (letterlijk) geschreven, inzichten kunnen veranderen en interpretatie van de geschiedenis kan afhankelijk zijn van de persoon die informatie tot zich neemt. De ruimtelijke presentatie mag dit dynamische karakter dan ook reflecteren.

Daarnaast is onze collectie en het onderzoek daarnaar altijd in ontwikkeling. Het museum is daarmee geen statisch instituut, maar een culturele erfgoedinstelling waarbinnen ruimte moet zijn voor discours en het ontdekken en delen van nieuwe invalshoeken in samenwerking met de stad. Binnen Gorcumse Goederen krijgt dit ruimtelijk vorm door middel van werkplekken op zaal voor collectieregistratie en onderzoek. De museale opstelling verwijst naar een depot of laboratorium, waarmee de ruimte voelt als een plek waar gewerkt wordt en in ontwikkeling is.

Een centrale rol voor de Martelaren van Gorcum

Het verhaal van de Martelaren van Gorcum krijgt binnen de Gorcumse Gezichten een prominente plek. In het midden van één van de grote zijzalen van het museum wordt een kubus in de ruimte geplaatst, waarin dit verhaal wordt verteld in de context van Gorinchem in de tijd van de 80-jarige oorlog. In een animatie wordt de bezoeker meegenomen naar de Blauwe Toren die op dat moment beeldbepalend was voor de vesting. Ook wordt er stilgestaan bij de omstandigheden die ervoor hebben gezorgd dat dit verhaal wereldwijd verspreid is, en wordt de bezoeker aangespoord om zowel de kant van het verhaal over de verering als de grootschalige geweldplegingen tot zich te nemen.

Aandacht voor de vesting van Gorinchem
De zaal Gorcumse Gezichten wordt aangekleed met beeldmateriaal dat wordt verzorgd door Erik van Tilborg, maker van het boek Dit was Gorinchem. Aan de hand van zijn (soms bewegende) beelden krijgt de bezoeker een indruk van de ontwikkeling van de vesting over de eeuwen heen.

Flexibiliteit
In Gorcumse Gezichten worden enkele flexibele vitrineblokken geplaatst, waar op basis van bijvoorbeeld actualiteiten of herdenkingen onderwerpen aan de presentatie kunnen worden toegevoegd of uitvergroot. Op deze manier werken wij vanuit een vaste basis, die naar de komende jaren naar behoefte kan worden aangepast.